Boek uit de oorlog als muurdecoratie

Ik ben een enorme luchtfietser. Een dromer, een denker en een ideeënfabriek. De werkplaats in mijn hoofd in 24/7 geopend en draait op volle toeren. Om mijn geest de nodige rust te gunnen doe ik aan yoga, ga ik (hard)lopen, fotograferen of lees ik een boek. Maar zelfs die momenten kunnen weer aanleiding geven om de motoren in de fabriek weer te starten. Zo las ik een boek over de oorlog en dacht ik opeens aan de Rimboekoeriers die mijn oma van mijn opa uit Indië ontving, toen hij daar diende tussen 1946 en 1948. Prachtige documenten met een verhaal; het verhaal van mijn opa in de oorlog. Ik heb deze Rimboekoeriers  en andere persoonlijke brieven en foto's gekregen van mijn opa toen hij nog leefde.  "Ik ga hier iets speciaals mee doen, opa!", beloofde ik hem. En nu opeens ontstond het idee om de Rimboekoeriers op de muur te plakken en het verhaal van toen in ons leven van nu te vermengen. Ik stond al met behangplaksel in de hand voor de muur....

...maar kon het niet! Ik kon deze waardevolle documenten toch niet zomaar met behangplaksel op de muur plakken, alsof het een goedkoop behangetje was?! Toch vond ik het idee van een boek op de muur wel een inspirerende en daarom ging ik op zoek naar een alternatief. Het moest een oud boek zijn uit de tijd van de oorlog. Hier lag immers de oorsprong van het idee! Maar ook omdat de vergeelde pagina's zo mooi passen in ons interieur. Ik vond 2 boeken uit 1940: Beatrix en de drie vrienden & Jan Piepedoppie. Eerst ging het 'oude' bloemetjes behang eraf en daarna werden de pagina's stuk voor stuk op de muur geplakt.

Toen de bladzijden één voor één op de muur waren geplakt, was het resultaat verbluffend. Dat was ook het moment dat ik besloot om eens te gaan lezen 'in het boek op de muur'. "Wat is dat toch, dat die mensen hebben..en dat hij niet heeft? ...Hoe kunnen zulke oude tobbers als Jan en Jopie's moeder zo tevreden en blijmoedig zijn...en zulke offers brengen? ...Hoe kan oude Dirk zo rustig sterven? Hij heeft met de vroomheid van die kerkmensen eigenlijk altijd een beetje gespot", las ik. Aha, ik had één van de boeken van mijn andere opa, die ik nauwelijks gekend heb en dominee was, op de muur geplakt! Wat bijzonder hoe de familiegeschiedenis op deze manier weer tot leven komt. Het gelovige gezin waarin mijn moeder is groot gebracht en de impact van de oorlog op het gezin van mijn vader, hebben mij ook weer gevormd tot wie ik ben. En op dat moment merk ik ook hoe mijn hoofd alweer overuren draait.

Uit ons gedrag is vaak veel te herleiden uit onze kindertijd. Je jeugd gaf jou een gevoel van wie je bent als persoon. De communicatieboodschappen die hebt ontvangen van je ouders, broers en zussen, ouders en vriendjes hebben je iets over jezelf geleerd. Deze ervaringen hebben je geholpen om te beslissen of je aardig, slim, sociaal of verlegen was. Ook hebben deze ervaringen jou gevormd in je huidige keuzes en interacties met mensen. Je jeugd heeft je ook veel over andere mensen geleerd. Zijn mensen goed of slecht? Helpen mensen anderen of doen ze anderen bewust pijn? Als jij een liefdevolle jeugd hebt gehad dan heb je waarschijnlijk geleerd dat je anderen kunt vertrouwen en dat het goed is om anderen te helpen. Maar als de mensen in je jeugd niet zo aardig waren dan heb je waarschijnlijk geleerd dat mensen je pijn doen of je zelfs zullen misbruiken. Kinderen die opgroeien in een veilige omgeving geloven dat de wereld een relatief veilige plek is. Ze hebben zin in hun toekomst in een vredevolle wereld. Kinderen die harde en onvoorspelbare dingen hebben meegemaakt geloven dat de wereld een harde plek is waarin je moet worstelen om te kunnen overleven. En ik bedenk me hoe dit ook geldt voor mijn ouders en hoe dit hun opvoeding van ons weer heeft beïnvloed. En tegelijkertijd vind ik het zelfs een beetje eng dat mijn kinderen nu de leeftijd hebben, die later weer bepalend is voor hun gedrag en daarbij behorende overtuigingen. Wat is mijn positieve of negatieve rol hierin? 

En zo werkt dat dus bij mij; ik wil mezelf de nodige rust gunnen door het lezen van een boek, maar wordt geïnspireerd door de tijdsgeest. Vervolgens leg ik het boek aan de kant en begin op de zolder te zoeken naar de documenten van mijn opa. Eenmaal gevonden raak ik in de ban van het verhaal uit Nederlands-Indië en komen de gesprekken die ik met mijn opa voerde over de oorlog weer boven. Terwijl de tafel vol ligt met oude Rimboekoeriers en landkaarten, liggen daar ook de boeken waarmee ik de muur wil beplakken. Ik maak behangplaksel aan, scheur het oude behang van de muur en plak de oude bladzijden er weer op. De muziek draait en ik hoor 'Troy' van Sinead o 'Conner. Mijn hoofd voelt zich vrij en ik zing lekker mee, terwijl ik aan het plakken ben. Als ik later het christelijke kinderboek op de muur lees, komen de herinneringen aan mijn andere opa en oma boven. En ik ervaar weer even dat gevoel wat ik had als kind. Maar ook mijn fascinatie als jong volwassene over het geloof, principes en oorlogen. Hoe in mijn ogen het één met het ander te maken heeft.

Wat hield die oorlog in Indië nu eigenlijk in? Ik vind een krantenartikel uit 2013 dat ik bewaard heb met de kop: 'Soldaten kregen geen condooms - Duizenden nazaten van Indië-veteranen waren een groot taboe'. Er rusten nog steeds veel taboes op de oorlog in Indië. Ik vind aantekeningen terug die ik heb gemaakt tijdens mijn gesprekken. Opa vertelde me dat ze daar naartoe gingen onder het mom van politionele acties en hadden tot doel het Nederlands gezag over bepaalde gebieden te herstellen. Maar toen ze nog maar net één week aan wal waren op Java werd zijn beste kameraad 'Vatje' al voor zijn ogen neergeschoten door de Japanners. Toen wist hij dat het een hele andere missie zou worden dan gedacht. Het Groningse bataljon 1-12 R.I. heeft uiteindelijk in Malang en Kediri flink moeten vechten en daarmee 6200 mankrachten verloren. En terwijl opa al na één week wist dat het een zware tijd zou worden, lees ik op de Rimboekoeriers die naar mijn oma werden gestuurd dat 'alles oké' was...

Het boek op de muur heeft  weer iets anders in me losgemaakt. Een diepgewortelde wens om de voetstappen van mijn opa op Java te volgen. Ik wil een beeld vormen van alle verhalen die ik met hem heb gevoerd. En op de plek zelf voelen wat de foto's, brieven en Rimboekoeriers me vertellen op papier. Het verhaal van opa doorvertellen op mijn eigen manier: door te schrijven, fotograferen en filmen op de plek zelf. Java.

Seek, inspire & create,

Lidia