Op visite in 1905

In onze brievenbus lag een glazen buisje met een handgeschreven brief erin: "...En neem de teletijdboot vanuit Enkhuizen. Ik zie jullie dan in 1905. Hartelijke groet, Evert Petersen - voddenboer. Deze bijzonder uitnodiging namen we graag aan! De bootreis over de voormalige Zuiderzee bracht ons meer dan 100 jaar terug in de tijd. Op de kade werden we opgewacht door Evert met zijn bakfiets, waarmee hij ons door zijn leven reed. We ploften op een lading muffe vodden en lieten ons zo vervoeren naar het huisje van de opkoper van lompen en metalen.

Onderweg worden we opgehouden door iemand die een jutezak klaar heeft staan met vodden en beddengoed erin. Evert springt van zijn fiets en pakt zijn unster om de zak te wegen. De huisvrouw ontving uiteindelijk 1 gulden en 80 cent voor de zak, nadat ze er nog 2 cent bij probeerde te krijgen. De oude kleren zijn waardevol, omdat hiervan papier (geld) wordt gemaakt. De jutezak wordt tussen ons in gegooid en Evert fietst verder, terwijl hij wat rond roept met een schorre stem. Als we aankomen bij het huisje zien we ook allerlei metalen frames staan tussen de lappen. Het blijkt dat de voddenboer best goed verdient met zijn handel. Evert vertelt ons dat hij vorig jaar 1680 gulden heeft verdiend, terwijl je het in de scheepswerf met 600 gulden in het jaar moet doen. Hij vraagt aan Chloë waar zij werkt en ze kijkt hem glazig aan. "Ik mag nog niet werken, ik ben nog maar 14", zegt ze , "Ik zit nog op school". Als Evert haar dan vertelt dat hij tot aan zijn twaalfde naar school is geweest en daarna is gaan werken, wordt het duidelijk; dit is geen generatiekloof, maar een kloof van een eeuw.

Na de thee springen we weer op de bakfiets en rijden we door de fruitgaard en langs kleurrijke bloemen. De zon schijnt en er staat een fijn briesje als we over de dijk fietsen. We merken dat Evert zijn stem overslaat en vragen hem of hij niet beter even langs de dokter kan gaan. Maar hiervan wil hij niets weten, omdat de dokter geld kost. "Wat vanzelf komt, gaat ook vanzelf", horen we hem met een schorre stem zeggen, ", maar we kunnen wel even langs de apotheek rijden, dan kan ik jullie gelijk iets vertellen over de gaper". Ik zie de kinderen al een beetje verschrikt opkijken, als we stoppen onder een groot hoofd van een iets wat enge man, die zijn mond open heeft staan, terwijl zijn tong naar buiten hangt. "Zeg eens Aaa", zegt Evert en terwijl de meiden hun mond openen, legt hij een zuurtje op hun tong. "Dit is een lekker snoepje, maar bij de apotheek kun je kruiden en medicijnen krijgen, die bitter van smaak zijn, waardoor je raar gaat kijken". Evert gaat naar binnen en haalt laurierdrop, waarmee hij zijn droge keel probeert te smeren. 

We horen de schoolbel in de verte. Evert stopt en haalt tussen de vodden een rok, blouse en mutsje tevoorschijn. "Hier, doe dit aan, dan kijk ik nog even of ik klompen voor je heb''. Noa schaamt zich, maar zodra ze ziet dat de andere kinderen dit ook aan hebben, voegt ze zich in klederdracht tussen de rest. Wel met haar eigen Nike schoenen aan, want die klompen lopen voor geen meter. "Dan maken we daar straks wel een boot van!", roept de voddenboer. Als Noa uit school komt vertelt ze ons dat ze spreekwoorden heeft geleerd, bijvoorbeeld: 'Zich het kaas niet van het brood laten eten'. En ze voegt gelijk de daad bij het woord, rukt de rare kleding van haar lijf en zegt ons dat het nu genoeg is geweest met die poppenkast.

Evert vist nog even het schort omhoog en vertelt ons dat hij ook nog een leuk spreekwoord kent: 'Een losbandig leven leiden'. "En weten jullie waar dit vandaan komt?", vraagt hij. Wij schudden ons hoofd. Hij laat zien dat de rok vier koortjes heeft. Als alleen de bovenste twee vastgemaakt zijn en de onderste twee dus los hangen, dan heeft de vrouw nog geen man. Als alle vier de touwtjes vast gestrikt zijn, dan is de vrouw bezet. 

Even later zien we een mevrouw voor het huis zitten breien. Het is Aalsje Tolen, de werkster van meneer Dost even verderop in het dorp. Evert drinkt vaak een een kopje thee met Aalsje en we besluiten dit nu ook te doen. Haar man en vier kinderen zijn er niet, waardoor wij even een snelle blik in het huis kunnen werpen. Rondom de keukentafel zien we een aantal bedstee's en dit is eigenlijk alles..
"Mam, ik moet plassen", hoor ik naast me. Ik kijk Aalsje aan en ze knikt opzij. Achter het huis treffen we een houten huisje aan met een rond gat in een plank. "Het is luxer dan tegen een boom plassen", grapt mijn dochter. Gelukkig houden we van kamperen en zijn we wel wat gewend! We laten Aalsje en Evert even alleen en besluiten het straatje in te lopen. In de voortuintjes zien we visnetten liggen en we horen stemmen. We lopen op het geluid af en schrikken ons een hoedje als er een meneer met een hele enge neus voor ons staat. De visser vraagt of we weten hoe de platte knoop gaat. Eh...is dit zoiets als veters strikken? De man leert ons verschillende knopen en je ziet hem vol ongeloof naar ons gestuntel kijken. Ik bedenk me nog dat het wel handig is om de boot van mijn ouders te kunnen aanleggen, maar verder zou ik niet weten wat ik met deze knopenkennis kan, 100 jaar verderop...

We besluiten nog wel om zelf een touw in elkaar te draaien. Is het niet om de knopen thuis te oefenen, dan is het wel voor een paar rondjes touwtje springen. 1905 of 2018, touwtje springen is tijdloos!

Als we weer in de bakfiets zitten vraagt Noa wat we nu met de klompen gaan doen. Evert neemt ons mee naar een timmermanshuis en laat zien hoe je een klompenbootje kunt maken. Er wordt gezaagd, getimmerd, geknipt en geknoopt. Dit is veel leuker, dan erop lopen!
Tegenover het huisje staat de kerk en als we nieuwsgierig onze hoofden om het hoekje steken, staat de dominee achter ons. Hij vertelt ons hoe blij hij is met Evert en zijn vrouw. Beide dragen hun steentje bij, daar waar mogelijk. "Evert zet de bakfiets in om lijken te vervoeren naar de kerk en....", maar de rest horen we al niet meer. Gatver, deze fiets waar wij al de hele dag al voorop zitten? Evert lacht en zegt dat de voddendoeken gelukkig schoon zijn ;-).

Het loopt inmiddels al tegen vijf uur en Evert vraagt of we blijven eten. In mijn oor hoor ik al iemand vragen wat we dan gaan eten, maar voordat ik daar antwoord op geef, roep ik al uit; gezellig! Even later staan we bij de visrokerij...Oh jee, ik lust geen vis!  Opeens bedenk ik me of mijn spontane reactie wel de juiste was. Onderweg naar de rokerij had ik verschillende soorten vissen aan de gevels zien hangen, we hadden de vissers ontmoet en oh ja, we zitten aan de zee. Geen weg terug, de kop is eraf en de graat wordt uit de sprot gedraaid...Ik pas en besluit een appel uit de fruitgaard te plukken. Dit vinden de vissers niet leuk! Ondanks mijn iets wat onbeschoft gedrag fietst Evert toch nog langs de slager. De winkel is een lust voor het oog. Prachtige versierde tegels bedekken de wanden. De toonbank bestaat uit handgemaakt houtsnijwerk en de marmeren bladen zorgen voor een fraaie afwerking. De slager haalt worst uit de gekoelde kast. Het lijkt een witte buffetkast, maar achter de deuren zitten rekken en bakken met ijswater, die om de twee dagen opnieuw gevuld moeten worden. We zijn blij met een paar plakjes worst in onze buik, maar toch verging ons de trek toen we die dode koe hadden zien hangen. 

We horen in de haven de motoren van de boot al ronken. Tijd om terug te varen. Gelukkig hebben we nog wat wortels uit de moestuin meegekregen voor onderweg. Hoelang duurt 113 jaren vooruit varen? We kijken over het water en zien niets behalve een strak blauwe lucht en de zon boven de horizon. Een machtig tijdloos gevoel! Voordat we het weten lopen we naar onze auto. We zien mensen lopen met mobieltjes in de hand en een milkshake van de Mac Donalds. Dat kan niet missen, we zijn weer in het nu. "Mogen wij nog een Mac Flurry, mam?". We kunnen niet met een groter contrast deze dag eindigen en ik roep; "Doen we, over 100 jaar schrijven wij weer geschiedenis met onze 'swipe' bestelling op een glazen wand, die we afrekenen met een magneetpasje!" 

Wil jij ook zo'n reis in de tijd maken? Bezoek dan het Zuiderzee Museum in Enkhuizen voor een onvergetelijke reis. Oh ja, mocht je Evert tegenkomen? Doe hem dan de groeten van ons!

Explore the unknown,

Lidia